मूल स्लोकः
भयाद्रणादुपरतं मंस्यन्ते त्वां महारथाः।
येषां च त्वं बहुमतो भूत्वा यास्यसि लाघवम्।।2.35।।
English translation by Swami Sivananda
2.35 The great car-warriors will think that thou hast withdrawn from the battle through fear; and thou wilt be lightly held by them who have thought much of thee.
English commentary by Swami Sivananda
2.35 भयात् from fear, रणात् from the battle, उपरतम् withdrawn, मंस्यन्ते will think, त्वाम् thee, महारथाः the great car-warriors, येषाम् of whom, च and, त्वम् thou, बहुमतः much thought of, भूत्वा having been, यास्यसि will receive, लाघवम् lightness.Commentary: Duryodhana and others will certainly think that you have fled from the battle from fear of Karna and others, but not through compassion and reverence for elders and teachers. Duryodhana and others who have shown great esteem to you on account of your chivalry, bravery and other noble qualities, will think very lightly of you and treat you with contempt.
Hindi translation by Swami Ram Sukhdas
महारथीलोग तुझे भयके कारण युद्धसे उपरत हुआ मानेंगे। जिनकी धारणामें तू बहुमान्य हो चुका है, उनकी दृष्टिमें तू लघुताको प्राप्त हो जायगा ।।2.35।।
Hindi commentary by Swami Ramsukhdas
व्याख्या -- भयाद्रणादुपरतं मंस्यन्ते त्वां महारथाः -- तू ऐसा समझता है कि मैं तो केवल अपना कल्याण करनेके लिये युद्धसे उपरत हुआ हूँ; परन्तु अगर ऐसी ही बात होती और युद्धको तू पाप समझता, तो पहले ही एकान्तमें रहकर भजन-स्मरण करता और तेरी युद्धके लिये प्रवृत्ति भी नहीं होती। परन्तु तू एकान्तमें न रहकर युद्धमें प्रवृत्त हुआ है। अब अगर तू युद्धसे निवृत्त होगा तो बड़े-बड़े महारथीलोग ऐसा ही मानेंगे कि युद्धमें मारे जानेके भयसे ही अर्जुन युद्धसे निवृत्त हुआ है। अगर वह धर्मका विचार करता तो युद्धसे निवृत्त नहीं होता; क्योंकि युद्ध करना क्षत्रियका धर्म है। अतः वह मरनेके भयसे ही युद्धसे निवृत्त हो रहा है।येषाँ च त्वं बहुमतो भूत्वा यास्यसि लाघवम् -- भीष्म, द्रोणाचार्य, कृपाचार्य, शल्य आदि जो बड़े-बड़े महारथी है, उनकी दृष्टिमें तू बहुमान्य हो चुका है अर्थात् उनके मनमें यह एक विश्वास है कि युद्ध करनेमें नामी शूरवीर तो अर्जुन ही है। वह युद्धमें अनेक दैत्यों, देवताओं, गन्धर्वों आदिको हरा चुका है। अगर अब तू युद्धसे निवृत्त हो जायगा, तो उन महारथियोंके सामने तू लधुता-(तुच्छता-) को प्राप्त हो जायगा अर्थात् उनकी दृष्टिमें तू गिर जायगा ।।2.35।।
Sanskrit commentary by Sri Sankaracharya
-- भयात् कर्णादिभ्यः रणात् युद्धात् उपरतं निवृत्तं मंस्यन्ते चिन्तयिष्यन्ति न कृपयेति त्वां महारथाः दुर्योधनप्रभृतयः। येषां च त्वं दुर्योधनादीनां बहुमतो बहुभिः गुणैः युक्तः इत्येवं मतः बहुमतः भूत्वा पुनः यास्यसि लाघवं लघुभावम्।।किञ्च -- ।।2.35।।
English translation by Swami Gambhirananda (on Sri Sankaracharya's Sanskrit Commentary)
2.35 Moreover, maharathah, the great chariot-riders, Duryodhana and others; mamsyante, will think; tvam, of you; as uparatam, having desisted; ranat, from the fight; not out of compassion, but bhayat, out of fear of Karna and others; ca, and ; yasyasi laghavam, you will again fall into disgrace before them, before Duryodhana and others; yesam, to whom; tvam, you; bahumato bhutva, had been estimable as endowed with many qualities.
Hindi translation by Sri Harikrishandas Goenka (on Sri Sankaracharya's Sanskrit Commentary)
तथा -- जिन दुर्योधनादिके मतमें तू पहले बहुमत अर्थात् बहुत गुणोंसे युक्त माना जाकर अब लघुताको प्राप्त होगा, वे दुर्योधन आदि महारथीगण तुझे कर्णादिके भयसे ही युद्धसे निवृत्त हुआ मानेंगे, 'दया करके हट गया है' ऐसा नहीं ।।2.35।।
Sanskrit commentary by Sri Ramanuja
येषां कर्णदुर्योधनादीनां महारथानाम् इतः पूर्वं त्वं शूरो वैरी इति बहुमतो भूत्वा इदानीं युद्धे समुपस्थिते निवृत्तव्यापारतया लाघवं सुग्रहतां यास्यसि। ते महारथाः त्वां भयाद् युद्धाद् उपरतं मंस्यन्ते। शूराणां हि वैरिणां शत्रुभयाद् ऋते बन्धुस्नेहादिना युद्धाद् उपरतिः न उपपद्यते।किं च -- ।।2.35।।
English translation by Swami Adidevananda (on Sri Ramanuja's Sanskrit Commentary)
2.35 Great warriors like Karna, Duryodhana, etc., hitherto held you in high esteem as a heroic enemy. Now by refraining from battle when it has begun, you will appear to them as despicable and easily defeatable. These great warriors will think of you as withdrawing from battle out of fear. Because turning away from battle does not happen in the case of brave enemies through affection etc., for relatives. It can happen only through fear of enemies.Moreover
Sanskrit commentary by Sri Vallabhacharya
यद्यपि त्वं स्वबन्धुहिंसादोषभिया न युद्धमङ्गीकरोषि, तथाप्येते तु नैवं जानन्तीत्याह -- भयात् रणादुपरतमिति। महारथा एते एवमजानन्तस्त्वां मरणभयाद्रणादुपरतं मंस्यते; एवं च लाघवं प्राप्स्यसि ।।2.35।।
Sanskrit commentary by Sri Madhusudan Saraswati
ननूदासीना मां निन्दन्तु नाम भीष्मद्रोणादयस्तु महारथाः कारुणिकत्वेन स्तोष्यन्ति मामित्यत आह -- कर्णादिभ्यो भयाद्युद्धान्निवृत्तं न कृपयेति त्वां मंस्यन्ते भीष्मद्रोणदुर्योधनादयो महारथाः। ननु ते मां बहुमन्यमानाः कथं भीतं मंस्यन्त इत्यत आह -- येषामेव भीष्मादीनां त्वं बहुमतो बहुभिर्गुणैर्युक्तोऽयमर्जुन इत्येवं मतस्त एव त्वां महारथा भयादुपरतं मंस्यन्त इत्यन्वयः। अतो भूत्वा युद्धादुपरत इति शेषः। लाघवमनादरविषयत्वं यास्यसि प्राप्स्यसि। सर्वेषामिति शेषः। येषामेव त्वं प्राग्बहुमतोऽभूस्तेषामेव तादृशो भूत्वा लाघवं यास्यसीति वा ।।2.35।।
Sanskrit commentary by Sri Madhvacharya
Sri Madhvacharya did not comment on this sloka. ।।2.35।।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें